Pam y dylem i bleidiau gwleidyddol roi cynhwysiant digidol yn eu maniffestos ar gyfer Etholiadau Seneddol 2026

Wrth i bleidiau gwleidyddol ddatblygu eu maniffestos ar gyfer yr etholiadau seneddol pwysig y flwyddyn nesaf, mae’n hanfodol bod Cymru yn adeiladu ar y momentwm mewn maes sy’n allweddol i lesiant economaidd a chymdeithasol – cynhwysiant digidol.

Mae sicrhau bod pawb yng Nghymru yn gallu defnyddio’r rhyngrwyd yn hyderus ac yn ddiogel yn allweddol i adeiladu cymunedau cynhwysol a gwydn. Mae’n galluogi pobl i ddysgu, gweithio, rheoli eu cyllid, cael mynediad at wasanaethau iechyd, cymryd rhan yn eu cymunedau, a chysylltu gyda’u ffrindiau a’u teulu. 

Ond, mae nifer sylweddol o bobl yng Nghymru yn cael eu hallgáu o fuddiannau technoleg ddigidol, yn rhannol neu’n llwyr. Bydd hyn yn gwaethygu anghydraddoldebau ac yn creu anfanteision newydd ledled y wlad wrth i dechnoleg ddatblygu. 

O ganlyniad, mae’n rhaid i bob plaid wleidyddol ymrwymo i adeiladu Cymru sy’n wirioneddol gynhwysol yn ddigidol, ac mae’n rhaid iddynt ddangos sut y byddant yn gwneud hynny yn eu maniffestos yn 2026. 

Angen economaidd a chymdeithasol 

O wneud cais am swyddi, i gael mynediad at Gredyd Cynhwysol, i archebu apwyntiad gyda’r meddyg teulu neu ymgysylltu ag addysg – mae’r byd digidol bellach yn hanfodol i fywyd bob dydd. Mae cynhwysiant digidol yn ffactor penderfynol wrth bennu a yw pobl yn gallu cymryd rhan lawn mewn bywyd modern. 

Er gwaethaf cynnydd dros y degawd diwethaf, mae’n dal yn fater o frys. Mae nifer y bobl nad ydynt yn defnyddio’r rhyngrwyd o gwbl wedi gostwng yn sylweddol, o 39% yn 2007 i tua 4% heddiw – ond mae’r anghynhwysiant wedi dod yn fwy cymhleth, ac yn fwy cysylltiedig â thlodi, iechyd, oedran, anabledd, iaith ac anghydraddoldeb daearyddol. Efallai na fydd pobl sy’n defnyddio’r internet ar gyfer rhai gweithgareddau yn gallu gwneud hynny’n ddiogel pryd bynnag y bydd ei angen arnynt. Mae sawl rheswm sy’n gallu arwain at anghynhwysiant digidol, gyda’r prif heriau’n cael eu nodi fel gost (data a dyfeisiau), cysylltedd, a sgiliau. 

Mae anghynhwysiant digidol yn achosi anghydraddoldeb, ond mae hefyd yn ei ganlyniad – y grwpiau sydd fwyaf tebygol o fod yn ddigidol-allgáu yw’r un rhai sydd hefyd yn wynebu anfantais economaidd-gymdeithasol ac yn wynebu heriau ehangach wrth gael mynediad at wasanaethau. Heb ymrwymiad clir a thymor hir i gynhwysiant digidol, gall buddion trawsnewid digidol gael eu colli, gan greu’r risg o adael pobl hyd yn oed ymhellach ar ôl. 

Mae gan Gymru Fomentum – Ond Rhaid ei Gynnal 

Mae gan Gymru hanes cryf o arwain ar gynhwysiant digidol. Dros y deng mlynedd diwethaf, mae Llywodraeth Cymru, cyrff cyhoeddus a’r trydydd sector wedi gwneud y maes hwn yn flaenoriaeth ac wedi datblygu modelau partneriaeth effeithiol, gan wneud gwahaniaeth go iawn i fywydau pobl. Mae Cwmpas wedi chwarae rôl ganolog yn y cynnydd hwn, gan gyflwyno rhaglenni cenedlaethol a helpu sefydliadau, cymunedau a gwasanaethau cyhoeddus i wreiddio cynhwysiant digidol yn eu gwaith ers 2007. 

Eleni, mae Llywodraeth Cymru wedi penodi Cwmpas i gyflwyno Cynhwysiant Digidol Cymru, rhaglen genedlaethol newydd gwerth £7 miliwn i redeg am dair blynedd, gyda’r potensial i ymestyn i chwe blynedd. Bydd y rhaglen hon yn mapio darpariaeth cynhwysiant digidol ledled Cymru, darparu cyngor a chymorth dwyieithog, adeiladu rhwydweithiau rhanbarthol a thematig, datblygu adnoddau, ac ysgogi cydweithio ar draws y sectorau cyhoeddus, preifat a thrydydd sector. 

Rhaid i dymor nesaf y Senedd sicrhau buddsoddiad parhaus a newid systemig fel bod cynhwysiant digidol yn dod yn elfen barhaol o sut mae Cymru’n dylunio ac yn darparu gwasanaethau cyhoeddus. Ni fydd gwaharddiad digidol byth yn cael ei “ddatrys” yn llwyr – wrth i dechnoleg ddatblygu ac wrth i’n cymunedau newid, gall pobl symud o hyder i allgáu. Mae’r cynnydd sydyn mewn defnydd o ddeallusrwydd artiffisial yn enghraifft ddiweddar o hyn. 

Mae sicrhau ein bod yn blaenoriaethu cynhwysiant digidol ac yn dylunio gwasanaethau’n effeithiol yn gyfrifoldeb i bawb – ac mae gan Lywodraeth Cymru nesaf rôl arweiniol glir. 

Mae gan Cwmpas ddau gais allweddol i bleidiau gwleidyddol wrth iddynt ysgrifennu eu maniffestos: ehangu’r safon ofynnol ar gyfer bywyd digidol a gwreiddio cynhwysiant ym mhob trawsnewid digidol. 

Safon Ofynnol Ar Gyfer Bywyd Digidol: Sylfaen ar gyfer Cynnydd 

Un o ddatblygiadau mwyaf addawol Cymru yn y maes hwn yw’r Safon Ofynnol Ar Gyfer Bywyd Digidol (MDLS). Mae’r MDLS yn diffinio’r gofynion digidol lleiaf ar gyfer cyfranogiad llawn mewn cymdeithas, ac yn darparu fframwaith ar gyfer sicrhau cynhwysiant digidol cyffredinol. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i weithio gyda Phrifysgol Lerpwl, Cwmpas, Prifysgol Loughborough a’r Good Things Foundation i ehangu ac adnewyddu’r safon hon, gan ddechrau gyda diffiniad a safon ar gyfer cartrefi gyda phlant. 

Dylai pleidiau gwleidyddol ymrwymo nawr i ehangu’r MDLS fel ei fod yn berthnasol i bob math o aelwyd ledled Cymru, gan ddarparu meincnod cyffredin ar gyfer cynnydd, a helpu Cymru i symud tuag at safon deg ac unffurf o gynhwysiant digidol i bawb. 

Rydym yn gweld yr effaith y gall yr MDLS ei chael pan gaiff ei ddeall a’i defnyddio fel offeryn gweithredu. Mae Llywodraeth Cymru wedi ehangu grantiau MDLS i ddarparwyr tai cymdeithasol yn dilyn peilotau llwyddiannus gyda Chymdeithasau Tai Mynwy a Gogledd Cymru. Gyda chefnogaeth ein prosiect Cymunedau Digidol Cymru, roedd y peilotau’n helpu trigolion i adeiladu sgiliau digidol hanfodol, datblygu hyder mewn diogelwch ar-lein, a defnyddio offer digidol i wella eu lles. Roedd gweithdai’n dangos manteision pendant: yn y peilot yng Nghymdeithas Dai Gogledd Cymru, dysgodd trigolion sut i adnabod sgamiau ar-lein ac hyd yn oed cymryd teithiau rhithiol o leoedd ystyrlon o’u gorffennol, gan gefnogi hyder digidol a chysylltiad emosiynol. 

Rhaid i Ddylunio Trawsnewid Digidol Wreiddio Cynhwysiant yn ei Hanfod 

Ledled Cymru, mae gwasanaethau cyhoeddus yn mynd drwy drawsnewid digidol. Mae hyn yn cynnig cyfleoedd i wella effeithlonrwydd, symleiddio gwasanaethau a chreu canlyniadau gwell i ddinasyddion. Fodd bynnag, os nad yw trawsnewid digidol yn gynhwysol, gall greu rhwystrau yn hytrach na’u dileu. 

Yn rhy aml, mae prosiectau trawsnewid digidol yn canolbwyntio’n bennaf ar dechnoleg, systemau a gwneud arbedion cost, ac yn ystyried cynhwysiant digidol yn rhy hwyr yn y broses. Mae hyn yn arwain at wasanaethau sy’n well yn dechnegol ond nad ydynt yn hygyrch i bawb. Os na all pobl gael mynediad at wasanaethau digidol na’u defnyddio, neu os nad oes ganddynt hyder ynddynt, yna mae trawsnewid yn methu cyflawni ei nod. 

I atal hyn, rhaid i gynhwysiant digidol gael ei adeiladu i mewn i ddylunio a chyllido pob rhaglen drawsnewid digidol yn y sector cyhoeddus. Mae Cwmpas yn galw am ymrwymiad i sicrhau bod pob prosiect trawsnewid digidol yn dyrannu canran o’i gyllideb yn benodol ar gyfer cynhwysiant digidol. Byddai hyn yn cefnogi sgiliau, hyfforddiant, allgymorth, cymorth digidol â chymorth, dylunio hygyrch ac ymyriadau cymunedol wedi’u teilwra. Mae dylunio cynhwysiant o’r cychwyn cyntaf yn gost-effeithiol, yn lleihau pwysau ar wasanaethau rheng flaen, ac yn sicrhau bod holl ddinasyddion Cymru yn elwa’n gyfartal. 

Pam y Dylai hyn Fod yn rhan o Faniffestos 2026 

Mae bod yn genedl sy’n gynhwysol yn ddigidol yn cryfhau Cymru yn gymdeithasol ac yn economaidd. Bydd cynnwys ymrwymiad clir i gynhwysiant digidol ym maniffestos 2026 yn: 

• hanfodol i bolisïau sy’n ceisio mynd i’r afael â thlodi ac adeiladu cydlyniant cymunedol 

• gwella mynediad at iechyd, addysg a chyflogaeth 

• lleihau’r pwysau ar wasanaethau cyhoeddus 

• cefnogi economi fwy cynhyrchiol ac arloesol 

• helpu i fynd i’r afael ag unigrwydd ac arwahanrwydd cymdeithasol 

Yr hyn y Dylai Pleidiau Gwleidyddol Ymrwymo iddo 

I wneud cynhwysiant digidol yn realiti i bawb, dylai pleidiau gwleidyddol ymrwymo i: 

• Ehangu’r Safon Ofynnol Ar Gyfer Bywyd Digidol i bob math o aelwyd ledled Cymru 

• Ei gwneud yn ofynnol i bob prosiect trawsnewid digidol yn y sector cyhoeddus ddyrannu canran o’r gyllideb ar gyfer cynhwysiant digidol 

• Parhau â buddsoddiad tymor hir mewn seilwaith cynhwysiant digidol cenedlaethol a lleol 

Cyfle Trawsbleidiol ar gyfer Dyfodol Cymru 

Mae cynhwysiant digidol yn ofyniad sylfaenol ar gyfer Cymru deg, fodern a chysylltiedig. Trwy ymrwymo i gynhwysiant digidol yn eu maniffestos 2026, mae gan bleidiau gwleidyddol gyfle i adeiladu Cymru lle gall pawb gymryd rhan a ffynnu, a sicrhau bod trawsnewid digidol a datblygiadau technolegol yn gwella bywydau, yn cryfhau cymunedau ac yn cyflwyno dyfodol teg i bawb.