Gwersi o Lerpwl: sut y gallwn wneud tai dan arweiniad y gymuned yn realiti

Ymwelodd Tîm Cymunedau’n Creu Cartrefi, Hwb Tai dan arweiniad y gymuned (TDAG) Cymru â Lerpwl ym mis Hydref, ar wahoddiad tîm Safe Regeneration. Roedd hyn y cyfle i fondio fel tîm sydd newydd ehangu ac agor ein llygaid i’r prosiectau TDAG ysbrydoledig sy’n digwydd ar draws y ddinas.

Roedd Lerpwl yn gyrchfan amlwg ar gyfer taith 2 ddiwrnod i weld tai dan arweiniad y gymuned ysbrydoledig ar waith – gyda mudiad ymddiriedolaeth tir cymunedol llwyddiannus yn ymestyn yn ôl i’r 1970au, tua 50 o gydweithfeydd tai ar draws Glannau Mersi, ac nid ydynt yn aros yno ! Buom yn siarad â thrigolion a grwpiau cymunedol o bob rhan o’r ddinas sy’n gwthio datblygiadau ymlaen (yn groes i’r disgwyl) i ddarparu tai fforddiadwy o safon. Maen nhw’n dangos pŵer cymunedau sydd gyda’i gilydd yn sefyll i fyny dros fodel tai gwahanol. A dywedant yn uchel; rydym eisiau tai o safon, fforddiadwy, carbon isel, a yrrir gan y gymuned!

Yn cyntaf, ‘Safe Regeneration’, sefydliad cymunedol, wedi’i leoli yn Bootle, sy’n rheoli hwb cymunedol; St Mary’s Complex – hen adeilad ysgol gynradd, sy’n gartref i ddwsinau o gyfleoedd creadigol a busnes – a The Lock & Quay, tafarn gymunedol lewyrchus. Mae eu dyfodol yn feiddgar ac yn gyffrous – datblygiad tai, menter a hamdden gymunedol gwerth £33 miliwn, sy’n cynnwys 150 o gartrefi newydd i’w datblygu ar draws ardal leol Bootle. Pan oeddent yn cael trafferth dod o hyd i ddatblygwr a oedd yn deall eu gweledigaeth a’u hanghenion, fe ddechreuon nhw un eu hunain. Nawr, mae nhw yn cefnogi grwpiau cymunedol eraill i adeiladu tai a arweinir gan y gymuned. Cenhadaeth ‘Safe’ yw i bawb yn yr ardal ‘fyw mewn cymdogaeth hapus ac iach’ ac mae eu cynlluniau adfywio a arweinir gan y gymuned yn swnio fel y byddant yn cyflawni hyn yn union.

Nesaf, ymwelon ni ag Ymddiriedolaeth Tir Cymunedol (YTC) Granby Four Streets. Mae Granby yn ardal amlddiwylliannol yn Lerpwl a oedd unwaith â busnesau ffyniannus a chymuned ethnig amrywiol iawn. Fodd bynnag, roedd heriau economaidd-gymdeithasol yn wynebu’r gymuned yn ystod y 70au a’r 80au, gan arwain at dynnu busnesau a phobl yn ôl. Daeth pwysau wedyn gan y cyngor i ddymchwel y gymdogaeth, a gynyddodd pan sefydlwyd Menter Adnewyddu’r Farchnad Dai (HMRI). Gwrthsafodd preswylwyr Granby – a ddechreuwyd yn y 90au, mae’r gymdeithas breswyl ac yn awr Land Trust, wedi adeiladu mudiad sydd nid yn unig wedi atal dymchwel tai, ond hefyd wedi datblygu cartrefi sydd wedi ennill gwobrau Turner, y gofod cymunedol ‘ardd gaeaf’, marchnad brysur. , a gweithdai artistiaid. Dywedodd Hazel, un o gyd-sefydlwyr YTC Granby Four Streets, fod eu gwaith bob amser wedi ymwneud â “gwneud y lle yn rhywle braf i bobl fyw eto” a siaradodd yn angerddol am ei chred yn yr ardal a’i phobl.

Yn olaf, ymwelon ni ag YTC Homebaked. Cafodd teras Oakfield, rhes o naw o dai teras, a phopty eu nodi i’w dymchwel dan Fenter Adnewyddu’r Farchnad Dai. Ond wrth i raglen Menter Adnewyddu’r Farchnad Dai arafu, gadawyd yr naw tŷ ar deras Oakfield yn wag a heb eu gorffen. Camodd y gymuned i fyny; gyda chefnogaeth i ddechrau gan brosiect yr artist Jeanne van Heeswik 2up2down, fe ddechreuon nhw ddychmygu a chyflawni newid. Ail-agorwyd y popty ‘Homebaked’ fel menter gydweithredol yn 2013 ac fe’i hailadeiladwyd ei hun fel popty cymunedol llwyddiannus. Mae YTC Homebaked wedi llwyddo i ddatblygu a phrydlesu’r fflat uwchben y popty ac mae cynlluniau ar gyfer datblygu yr naw tŷ ar deras Oakfield bellach ar y gweill.

Adborth gan y tîm Cymunedau yn Creu Cartrefi:

“Ar ôl bod yn gyfarwydd iawn â Dinas Lerpwl dros nifer o flynyddoedd, roedd gweld gwaith ac egni’r grwpiau a’r prosiectau yr ymwelon ni â nhw yn wirioneddol ysbrydoledig. Yn y cyd-destunau mwyaf anodd, cawsom gipolwg go iawn ar ‘gelfyddyd y posibl’ a sut, trwy ddangos penderfyniad, egni a dychymyg gwirioneddol, mae datrysiadau i ystod o faterion tai, cymdeithasol, ffisegol ac economaidd yn cael eu harwain gan y gymuned ac ar gyfer y gymuned. Roedd yn bleser ac yn fraint wirioneddol gweld a chwrdd â’r bobl a’r grwpiau hynny sy’n gweithio mor galed i ddod â’u gweledigaethau a’u dyheadau ymlaen gyda’u cymunedau, heb sôn am groeso arferol ac eithriadol o gynnes Lerpwl. Roeddwn i, ac rydw i’n llawn egni, gyda’r hyn a welais, a brofais a theimlais ar ôl dysgu llawer am yr angen a’r ffordd i herio confensiwn a thorri’r mowld i sicrhau newid hirhoedlog a dwfn a fydd yn amhrisiadwy i’m gwaith yma yng Nghwmpas o ran yr hyn yr wyf yn ei wneud ac yn bwysicach, pam a sut yr wyf yn gwneud y gwaith hwnnw gyda grwpiau cymunedol ledled Cymru”

Jonathan Hughes, Cynghorydd Tai dan Arweiniad y Gymuned (Datblygu)

“Gadawais ein hymweliad â Lerpwl gan deimlo fy mod wedi fy ysbrydoli ynghylch yr hyn y gallai grwpiau cymunedol yr wyf yn gweithio gyda yng Nghymru ei gyflawni. Roedd Homebaked, Granby4Streets a Safe Regeneration yn enghreifftiau cyffrous o entrepreneuriaeth gymdeithasol a TDAG ar waith ac mae grwpiau yng Nghymru sydd am greu a gwella’r lleoedd y maent yn byw ynddynt mewn ffyrdd tebyg er gwaethaf y gwahaniaethau daearyddol”

Claire White, Cynghorydd Tai dan Arweiniad y Gymuned

Diolch yn fawr i’r bobl yn Safe Regeneration, HWB TDAG Breaking Ground, YTC Granby4Steets a YTC Homebaked am eu croeso cynnes a’u mewnwelediad i TDAG yn Lerpwl!